Kijk uit voor de Facebook-quiz
The Dutch Money Whisperer
12/05/2023
Heb je je weleens afgevraagd waarom gas en elektriciteit vier keer duurder is dan vorig jaar, maar de benzine niet naar 6 euro is gestegen? En waarom in een automaterialenwinkel sommige artikelen niet meer geprijsd worden? De prijzen veranderen zo’n beetje elke dag, zei de manager, daar valt niet tegenop te stickeren. Dat snappen we wel. Maar is het niet zo dat die spullen allang ingekocht waren, vóórdat de prijzen waren gestegen? Je kunt de prijzen toch ook veranderen als de spullen op zijn en je nieuwe op de plank hebt? Daar had de manager niet echt een antwoord op.
Er is iets raars aan de hand. Natuurlijk, graan is iets lastiger te krijgen sinds de graanschuur door Russen wordt gebombardeerd en platgereden, maar ze verbouwen graan echt niet alleen in de Oekraïne. Voor zonnebloemolie geldt hetzelfde. Toch is die tegenwoordig bijna net zo duur als olijfolie. Die komt niet uit Oekraïne, werd wel ietsje duurder omdat er vervangingsvraag ontstaat, maar steeg niet met 300 procent zoals de traditioneel veel goedkopere zonnebloemolie.
Het is niet de eerste keer dat we met zo’n inflatieschok te maken krijgen. Na de invoering van de euro was er ook al sprake van fors hogere prijzen, al bagatelliseerde toenmalig minister Zalm van Financiën dat. Zijn bewering dat de mensen nog even moesten wennen en euro’s uitgaven als guldens werd door de media gretig over het volk uitgestrooid. Maar wie op 1 januari 2002 de kroeg in ging, betaalde niet meer een rijksdaalder voor een biertje, maar ten minste 1,25 in plaats van 1,13 in euro’s. Ruim 10 procent méér dan een dag eerder dus. Zo waren er ook Chinese restaurants die het wel een goed idee vonden de guldentekens op hun menukaarten op Nieuwjaarsdag te vervangen door eurotekens, een prijsstijging van 110 procent (maar extra sambal en de portie kroepoek van de zaak bleven gratis). Omdat we door de nieuwe prijzen — en de dubbelprijzing, die in Nederland al na drie maanden werd afgeschaft! — geen zicht meer hadden op wat onze boodschappen nu eigenlijk moesten kosten, daalde ons saldo op de bank en lekte heel veel geld weg. Maar inflatie hadden we niet, zei Zalm. Jaren later heeft hij daarvoor wel zijn excuses aangeboden, want hij wist dat hij op dat moment niet de waarheid sprak, maar toen was het leed al geschied.
Nu hebben we te maken met aanbodproblemen. Maar de prijzen van energie, graan, zonnebloemolie en al die andere zaken waar we niet dagelijks bij stil staan, zijn niet alleen gebaseerd op reële problemen aan de aanbodkant, maar ook op speculatie. Ja, echt. Er zijn in de wereld diverse beurzen, waar de handel — in voedingsmiddelen, in energie, metalen, kortom, in grondstoffen — op termijnmarkten wordt bepaald. In feite is de termijnmarkt een verzekeringsbeurs. Inkopers sluiten er contracten af om bepaalde hoeveelheden grondstoffen tegen een bepaalde prijs te kunnen kopen. De meeste mensen houden namelijk niet van risico en onzekerheid en zo weet iedereen van tevoren hoe de vlag erbij hangt.
De oorlog, pardon, sorry, excuus Poetin en Baudet, speciale militaire operatie in Oekraïne zorgde voor een grote schok aan de aanbodzijde en alle grondstofprijzen schoten omhoog. Nieuwe contracten worden nu tegen veel hogere prijzen afgesloten. Niet omdat wereldwijd het aanbod stokt, maar omdat niemand precies weet waar ie aan toe is. Sommige afnemers zouden liever afwachten en gokken op lagere prijzen als er een nieuw evenwicht tussen vraag en aanbod is ontstaan, maar er is altijd een kans dat ze straks alsnog de hoofdprijs moeten betalen. Als dat betekent dat je bedrijf omvalt, heb je wel wat uit te leggen aan je werknemers!
Zo zit het ook met de energiecontracten. Als jij in 2021 met je energieleverancier hebt afgesproken de prijzen voor vijf jaar vast te zetten, heb je geluk gehad (en degene die gokte op een daling pech, want zo werkt het ook nog eens, de termijnmarkt is een ‘zero-sum game’, googel dat maar). Tenzij jouw energieleverancier onvoldoende energie op de termijnmarkt heeft vastgezet, niet meer aan z’n verplichtingen kan voldoen, omvalt en jij met de gebakken peren zit omdat je bij een andere aanbieder moet gaan shoppen die jou alleen nog van de hoge tarieven laat ‘profiteren’.
Inflatie en kapitalisme zijn nauw verweven, want het berekenen (en afdekken) van risico of onzekerheid is een onlosmakelijk onderdeel van het kapitalisme. Als wij een product of dienst aan jou verkopen, vragen we iets meer aan jou dan wij voor de inkoop plus onze tijd zouden moeten rekenen. Het kan zijn dat de vraag ineens stopt. Het kan zijn dat we ziek worden. Maar ook een virusuitbraak, een oorlog, een beurscrash, om maar eens wat te noemen, hebben invloed op onze handel. En daarom zullen we jou méér rekenen dan we eigenlijk zouden moeten doen. Als iedereen dat op hetzelfde moment doet en met steeds grotere stappen (want je weet maar nooit), krijg je een inflatiewindhoos. En die is nu aan het waaien.
De centrale banken aan beide zijden van de Atlantische Oceaan — de Fed en de ECB — proberen dat te stoppen door de rente te verhogen. Maar het werkt nog niet goed. Er speelt namelijk nog een ander element mee, de zogenaamde ‘quantitative easing’. Deze kunstmatige vermeerdering van de geldhoeveelheid door de geldpersen overuren te laten draaien en de banken de gelegenheid te geven geld te creëren door middel van het uitgeven van leningen, is al een hele tijd aan de gang. De bedoeling was goed. Sinds de kredietcrisis werd de economie op gang gehouden met lage rentes, zodat bedrijven konden blijven investeren en produceren en burgers geld konden blijven uitgeven om die spullen te kopen. Dat hield elkaar aardig in evenwicht, tot covid om de hoek kwam kijken. De mensen stopten niet alleen met leven, ze stopten ook met kopen en hielden hun geld op de bank. De Chinezen raakten hun spullen niet meer kwijt, honderdduizenden containers stonden werkloos (en tegen betaling!) op de kades weg te roesten terwijl het spaargeld de virtuele bankkluizen deed scheuren en de rente zelfs negatief werd.
Wat dat met inflatie te maken heeft? Dit: omdat we de afgelopen paar jaar veel minder uitgaven, hebben we veel te veel spaargeld. Nu ben jij misschien een begin 2020 gestarte horeca-ondernemer en heb jij al je spaargeld al gebruikt om de afgelopen twee jaar te kunnen overleven. Maar je buurman, die net als bijna de helft van de Nederlandse werknemers voor zijn geld afhankelijk is van de overheid, heeft gewoon z’n salaris en z’n vakantiegeld gekregen terwijl hij (m/v) op maandagmorgen in z’n onderbroek op het pluchen bankstel zoomde met een kopje kruidenthee of cappuccino uit de Nespressomachine die hij kreeg voor zijn vijfentwintigjarig dienstverband. Omdat hij de stijgende prijzen dus nog wel kan betalen, en met hem het overige personeel in overheidsdienst, wordt de windhoos een orkaan.
Elk nadeel hep se foordeel, zoals nummer 14 graag orakelde. De winkels en dienstverleners maken de verliezen van de afgelopen jaren zo wel weer goed, althans op papier en als ze de golf van overheidsmaatregelen tenminste hebben overleefd. Er ontstaat een nieuw economisch evenwicht tussen vraag en aanbod. Terug naar het prijsniveau van 2019 zal het wel niet gaan. Maar zo idioot als het nu is, blijft het waarschijnlijk ook niet, en ook in de lonen is nog rek. Dat blijkt wel als bedrijven gaan opscheppen dat hun winst is gestegen bij gelijkblijvende productie, zoals Unilever in oktober 2022 deed. Die extra winst komt uit onze zakken en moet daar weer in terug door hogere lonen. Dat vinden de aandeelhouders misschien niet leuk, maar ja, het zijn maar aandeelhouders.
Als je geen spaargeld hebt en met moeite kunt rondkomen, moet je op zoek naar alternatieven. Je kunt natuurlijk onze 13 tips tegen inflatie lezen, maar er is nog een manier om bedrijven te dwingen lagere prijzen te vragen. Hoe? Door met zijn allen te stoppen met geld uitgeven. Dat noemen we een kopersstaking en het is zeer effectief. Misschien doet de ambtenaar van hiernaast er niet aan mee, maar de zzp’er van de overkant wel en met een beetje geluk ook de bijstandsmoeder (of -vader) verderop uit de straat. Geloof ons, als je dit met veel mensen doet zijn de Appies en Bol.coms van deze wereld daar niet blij mee. Na een paar dagen komen de eerste aanbiedingen van bederfelijke artikelen (nu 30 procent korting, wacht, 50 procent kor…, o nee, 75 procent!), daarna volgt de rest van het assortiment, want de opslagloodsen raken overvol. De hele inkoopketen heeft contracten afgesloten en van contracten kom je niet zo makkelijk af! Geloof je ons niet, denk dan nog maar eens aan wat er met de brandstofprijzen gebeurde tijdens de zelf over ons afgeroepen coronacrisis. Die daalden namelijk, en niet zo’n klein beetje ook. Zie het als een flashmob, maar dan landelijk. Of wereldwijd. We hebben social media. Laten we ze gebruiken.
Wil je ons helpen? Stuur dan je vrienden een link naar de site of onze social-mediakanalen, of trakteer ons op een biertje. Of, waarom niet, doe het gewoon allebei!
Gratis tips en adviezen van The Dutch Money Whisperer in je e-mailbox
Vul je e-mailadres in. Bevestig dat je bestaat (check je spambox). Daarna ontvang je van ons een e-mail met instructies waarmee je de 50‑30‑20 BudgetBerekenaar kunt downloaden.
Je gratis schenkingsakte om gebruik te kunnen maken van de éénmalige verhoogde vrijstelling. Vul hieronder je e-mailadres in, click op de button en gebruik de link uit de e-mail die je van ons krijgt.
Heb je niets ontvangen? Check dan je spamfolder. Voeg ons ook toe aan je veilige adressen!
Hoe kun je je inkomen en aftrekposten zodanig verdelen dat jij en je fiscaal partner minimaal belasting betalen en maximaal van de toeslagen profiteren? Download het stappenplan! Vul je e-mailadres in, click op de button en gebruik de link uit onze e-mail.
Heb je niets ontvangen? Check dan je spam-box en voeg ons toe aan je veilige adressen. Succes met je aangifte!
Je gratis aangiftechecklist. Vul hieronder je e-mailadres in, click op de button en gebruik de link uit de e-mail die je van ons krijgt.
Heb je niets ontvangen? Check dan je spam-folder en voeg ons toe aan je veilige adressen. Succes met je aangifte!
Vul je e-mailadres in, click op de button en gebruik de link uit de e-mail die je van ons krijgt. Kopieer de tekst uit de pdf naar een tekstdocument om de inhoud naar wens aan te passen.
Vul je e-mailadres in, click op de button en gebruik de link uit de e-mail die je van ons krijgt. Kopieer de tekst uit de pdf naar een tekstdocument om de inhoud naar wens aan te passen.
Wil je meer handige tips van de Dutch Money Whisperer om je geldzaken goed te regelen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!
Onze blogs, video’s en podcasts geven handvatten om zelf met je financiën aan de slag te gaan. Of het nu gaat om je pensioen, je huis, je beleggingen, je belastingen of je bank- en verzekeringszaken, hier bouw je aan je financiële toekomst!
Wil je meer handige tips van de Dutch Money Whisperer om je geldzaken goed te regelen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!