Erfenis in zicht… Wat nu?

De meeste mensen denken liever niet na over de dood. Maar voor het plannen van een nalatenschap kun je dat beter wel doen!

Niet iedereen vindt het terecht dat belasting wordt geheven over nalatenschappen. Er is immers allang belasting over betaald. Daar valt best wat voor te zeggen. Er zijn landen waar je over een erfenis helemaal niets betaalt en er zijn landen waar je heel veel geld moet aftikken over vermogen dat je erft. Terecht? Ieder land krijgt het belastingsysteem dat het verdient. Waar bepaalde zaken in het ene land zwaar belast zijn, zijn ze in het andere belastingvrij. En andersom. Zo is in Frankrijk schenken met de warme hand— vóórdat je overlijdt dus — aan je kinderen voordeliger dan schenken met de koude (erven dus). In Portugal betaal je helemaal niets over vermogen dat in de rechte lijn wordt overgeërfd (door echtgenoten, kinderen en kleinkinderen en ook de andere kant op), anderen betalen 10 procent via een nostalgische belastingzegel. In Nederland ligt het tarief voor erven en schenken tussen 10 en 40 procent, zoals je in de tabel kunt zien.

Tarieven schenk- en erfbelasting 2023

verkrijger	vrijstelling		tarief belaste deel erfenis/schenking
verkrijger	bij erven	bij schenken per kalenderjaar ⁽¹⁾	de eerste € 138.641	het meerdere
partner ⁽⁴⁾	€ 723.526 ⁽²⁾	€ 2.418	10%	20%
kinderen	€ 22.918 ⁽³⁾	€ 6.035	10%	20%
kleinkinderen	€ 22.918	€ 2.418	18%	36%
achterkleinkinderen	€ 2.418	€ 2.418	18%	36%
ouders	€ 54.270	€ 2.418	30%	40%
anderen ⁽⁵⁾	€ 2.418	€ 2.418	30%	40%

(1) Ouders mogen hun kinderen (minimaal 18 en nog geen 40) éénmalig belastingvrij een bedrag schenken van € 28.947 (vrij te besteden) of € 60.298 (voor een dure studie, via de notaris). Is de beoogde ontvanger 40 of ouder, maar diens echtgeno(o)t(e) of geregistreerd partner nog niet? Dan is het nog wel mogelijk te schenken met gebruikmaking van de éénmalig verhoogde vrijstelling. Dit geldt ook voor samenwoners die voor de schenkbelasting elkaars partner zijn.

(2) Heeft de overblijvende partner recht op een nabestaandenlijfrente of -pensioen, dan kan dat gevolgen hebben voor de hoogte van de vrijstelling (in 2023 kan de vrijstelling nooit lager worden dan € 186.915).

(3) Zieke en gehandicapte kinderen die grotendeels op kosten van de overledene werden onderhouden: € 68.740.

(4) Samenwonende partners die voldoen aan de voorwaarden hebben recht op dezelfde vrijstellingen en tarieven als gehuwden en geregistreerd partners.

(5) Er is nog een mogelijkheid om aan derden die 18 of ouder zijn maar nog geen 40, éénmalig een groot bedrag te schenken ten behoeve van de aanschaf, het onderhoud of de verbouwing van de eigen woning (voor het laatst in 2023 tot maximaal € 28.947). Ook als de beoogde ontvanger 40 of ouder is maar diens echtgeno(o)t(e) of geregistreerd partner nog niet, kan van deze bijzondere vrijstelling gebruik worden gemaakt. Dit geldt ook voor samenwoners die voor de schenkbelasting elkaars partner zijn.

Plannen

Zoals je ziet, hangen belastingtarief en vrijstellingen af van wie wat ontvangt, en van wie het geld afkomstig is. Voor erfenissen gelden hogere vrijstellingen, bij schenken gelden jaarlijkse vrijstellingen en voor schenkingen van ouders aan kinderen heeft de Belastingdienst nog extra (éénmalige) vrijstellingen in de aanbieding. Het kan voor toekomstige erflaters dus interessant zijn om een deel van het vermogen nog vóór overlijden te schenken aan kinderen, kleinkinderen en zelfs aan derden. Dat kun je jaarlijks doen, tot het bedrag van de toepasselijke vrijstelling (zie het kader). Maar er valt ook belasting te besparen door een grote schenking ineens te doen.

Voorbeeld
A is een weduwnaar van 86. Hij heeft een huis met een overwaarde van € 400.000 en een spaarrekening waarop nog eens € 200.000 staat. Zijn twee kinderen hebben elk twee kinderen. Zonder nalatenschapsplanning erven de kinderen van A na diens overlijden samen € 600.000. Daar moeten ze elk ongeveer € 52.000 aan erfbelasting over betalen. Zou A aan zijn vier kleinkinderen bij testament het bedrag van de maximale vrijstelling bij erven legateren — tenslotte gaat het geld op een of andere manier uiteindelijk toch naar de kleinkinderen — hoeven A’s kinderen over dat deel geen belasting te betalen en de kleinkinderen ook niet. Dat is dus een eerste besparing. En als A zijn kinderen tijdig bij leven — met warme hand dus — alvast elk € 110.000 zou schenken, betalen ze daarover 10 procent belasting, samen € 22.000. Na A’s overlijden betalen ze over het restant (zo’n € 260.000, na de legaten en de vrijstellingen) ook 10 procent en niet de 20 procent die ze anders hadden moeten betalen. Dat scheelt dus nog eens ruim € 26.000, waardoor de totale besparing aan erfbelasting rond de € 55.000 komt te liggen. Netto.

Als je geen grote spaarpot hebt maar wel overwaarde in je huis, kun je eventueel ook geld schenken zonder dat je het daadwerkelijk hoeft over te maken. Dat moet in principe via de notaris. Gaat het om kleinere bedragen (bijvoorbeeld de jaarlijkse vrijstelling), dan adviseren we om het geld te schenken en vervolgens terug te lenen. Dat heeft voordelen, onder andere dat er geen notaris voor nodig is wat kosten scheelt. Houd er wel rekening mee dat de schenking, notarieel of niet, bij de ontvanger in box 3 valt en dat dit op termijn tot belastingnadeel kan leiden.

Op grond van Europese regelgeving is het tegenwoordig mogelijk om in het testament te laten opnemen dat voor de erfbelasting het erfrecht van het woonland van de erflater of woonland van de erfgenaam wordt gekozen. Als jij in Nederland woont en je erfgenamen in het buitenland (of omgekeerd), zul je met een internationaal fiscaal specialist moeten overleggen hoe je dit het best kunt inrichten.

180-dagenregeling

Als iemand jou geld schenkt en binnen 180 dagen na deze schenking overlijdt, telt de fiscus de schenking bij de erfenis op. Er wordt rekening gehouden met eventueel betaalde schenkbelasting, maar de Belastingdienst doet dus alsof de schenking onderdeel is van de erfenis en berekent de erfbelasting opnieuw. Op die regel geldt één uitzondering: schenkingen waarbij een beroep is gedaan op een éénmalig verhoogde schenkingsvrijstelling worden niet tot de erfenis gerekend.

EXTRA VRIJSTELLINGEN

■ goede doelen (ANBI’s)
Schenkingen, erfenissen en legaten aan het ‘algemeen nut beogende instellingen’ (ANBI’s) zijn vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Van ANBI afkomstige schenkingen zijn niet belast.

■ ondernemingen
Erf je een onderneming? Dan is die tot een waarde van € 1.205.871 (2023) volledig vrijgesteld. Voor het meerdere geldt een vrijstelling van 83%. Click hier voor meer informatie.

■ SBBI’s
Dorpshuizen, hobbyclubs, personeelsverenigingen, jeugdgroepen, buurtverenigingen en natuurlijk ook amateursportinstellingen zijn geen ANBI maar vallen onder de zogenaamde ‘sociaal belang behartigende instellingen’. Schenkingen, erfenissen en legaten aan SBBI’s zijn vrijgesteld van schenk- en erfbelasting.

Biertje?

Wil je ons helpen? Stuur dan je vrienden een link naar de site of onze social-mediakanalen, of trakteer ons op een biertje. Of, waarom niet, doe het gewoon allebei!

Tags: 180-dagenregeling, 2023, erfbelasting, erfenis, erven, schenkbelasting, tarieven, testament, vrijstellingen